1. Succesvol boekhouden
2. De balans - activa
3. Materiële vaste activa

Materiële vaste activa (MVA) - activeren en afschrijven

Materiële vaste activa zijn lange-termijn investeringen in gebouwen, machines en andere bedrijfsmiddelen. Deze zijn bestemd om de bedrijfsuitoefening van een onderneming duurzaam te dienen. Het actief is bestemd voor het gebruik in de productie of levering van goederen en diensten, of voor verhuur aan derden.

Materiële vaste activa is duurzaam verbonden aan de onderneming. Dat betekent dat het actief meer dan één periode mee gaat. Als goederen worden verkocht of verbruikt is er sprake van voorraad.

Een uitgave mag als materieel vast actief op de balans worden verwerkt als het waarschijnlijk is dat de prestaties van dat actief aan de onderneming toekomen. Doordat je gebruik maakt van een actief betekent veelal dat de prestaties ervan aan jou toekomen. Om een uitgave te mogen activeren moet de kostprijs betrouwbaar vast te stellen zijn.

De omloopsnelheid van de vaste activa is het aantal dagen waarin de investering terugverdiend is. Dit is van belang voor een goede bedrijfsvoering.

Balansposten aan de activazijde

De balansposten die aan de activazijde van de balans staan zijn:

• Immateriële vaste activa
• Goodwill
• Materiële vaste activa
• Financiële vaste activa
• Voorraden
• Onderhanden projecten
• Vorderingen en overlopende activa
• Effecten
• Liquide middelen

Onderverdeling van materiële vaste activa

Materiële vaste activa staat debet op de balans. Volgens de wet moet deze post als volgt worden onderverdeeld (art. 366 lid 1 BW 2):

• Bedrijfsgebouwen en -terreinen
• Machines en installaties
• Andere vaste bedrijfsmiddelen
• Vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering
• Vaste activa dat niet aan het productieproces dienstbaar is

Activa dat niet aan het productieproces dienstbaar is, zijn bijvoorbeeld personeelswoningen en vastgoedbeleggingen.

Economisch en juridisch eigendom van materiële vaste activa

Het economisch eigendom is van belang bij de materiële vaste activa, en niet het juridisch eigendom. Als je bijvoorbeeld een machine leaset, dan moet je deze machine onder de materiële vaste activa boeken, en de leaseschuld onder de passiva. In de toelichting in de jaarrekening moet vermeld worden dat de onderneming niet het juridisch eigendom heeft, maar slechts gebruik maakt van de machine. Het gaat er om dat je de economische voordelen van een actief geniet, ongeacht wie de juridische eigenaar is.

In plaats van economische voordelen van een actief, wordt ook wel gesproken over prestatie-eenheden.

Uitgaven voor vernieuwing

Als uitgaven voor vernieuwing voldoen aan de criteria, dan mogen ze ook op de balans onder de materiële vaste activa geboekt worden. Het is daarbij van belang dat de prestatie-eenheden in de toekomst aan de onderneming toekomen. Hierbij valt te denken aan uitbreidingen van de capaciteit of verbeteringen in de kwaliteit van het product. Ook energiebesparing geldt als een toekomstig economisch voordeel. Als de uitgaven voor vernieuwing niet voldoen aan de criteria, moeten ze in de resultatenrekening verwerkt worden.

Uitgaven voor onderhoud (klein)

Uitgaven voor onderhoud worden gedaan zodat de machine de prestaties kan blijven leveren. Onderhoud vergroot niet de capaciteit of de kwaliteit, maar houdt deze enkel in stand. Uitgaven voor onderhoud vergroten dus niet het economisch voordeel en voldoen daarmee niet aan de criteria. Onderhoudskosten voor materiële vaste activa moeten in de resultatenrekening geboekt worden.

Uitgaven voor onderhoud (groot)

Uitgaven voor groot onderhoud worden maar eens in de zoveel tijd gedaan, zoals inspecties, revisies en renovaties. Om deze kosten in dezelfde periode te laten vallen als waarin de goederen geproduceerd worden, moeten deze uitgaven op de balans geboekt worden. Het is niet meer toegestaan om kosten voor groot onderhoud ineens in de resultatenrekening te boeken.

Er zijn twee methoden om uitgaven voor groot onderhoud op de balans te verwerken:

• Als investering onder de materiële vaste activa (componentenmethode).
• In een onderhoudsvoorziening.

Bij de componentenmethode worden de uitgaven voor groot onderhoud als afzonderlijke investering onder de materiële vaste activa geboekt. Vervolgens wordt er jaarlijks afgeschreven totdat het groot onderhoud wordt uitgevoerd. Dit betekent dat er jaarlijks een deel van de onderhoudskosten via de afschrijvingen in het resultaat komen.

Bij verwerking van uitgaven voor groot onderhoud kan ook gekozen voor een onderhoudsvoorziening. Vanaf het moment dat je de machine in gebruik hebt tot aan het moment waarop het groot onderhoud wordt uitgevoerd, boek je elke periode een deel naar de onderhoudsvoorziening. Ook dit betekent dat je jaarlijks een deel van de onderhoudskosten via de dotatie aan de voorziening in het resultaat verwerkt. Je moet dus vooraf gaan inschatten hoe groot de uitgaven zullen zijn en wanneer het onderhoud gaat plaatsvinden.

De werkelijk gemaakte kosten voor het groot onderhoud worden vervolgens van de voorziening afgeboekt, en niet in het resultaat. Als de werkelijke kosten hoger of lager zijn dan de voorziening, moet het verschil uiteraard wel in de resultatenrekening verwerkt worden.

Waardering van materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs of actuele waarde (art. 384 lid 1 BW 2).

Kostprijs van materiële vaste activa

Kostprijs is de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs plus de overige kosten om het actief op zijn plaats en in gebruik te krijgen.

De verkrijgingsprijs van materiële vaste activa is de aanschafwaarde en bijkomende kosten van transport en installatie.

De vervaardigingsprijs van materiële vaste activa zijn de aanschafkosten van de grond- en hulpstoffen. Ook hier mogen de overige kosten die direct aan het vervaardigen toe te rekenen zijn opgenomen worden op de balans. Daarnaast mogen ook een redelijk deel van de indirecte kosten worden geactiveerd.

Indirecte kosten zijn bijvoorbeeld indirecte fabricagekosten. Kortingen verlagen de vervaardigingsprijs en invoerrechten en belastingen verhogen deze juist.

Toe te rekenen kosten zijn bijvoorbeeld personeelskosten van werknemers die bezig zijn geweest om het actief te maken of te verkrijgen, leverings- en afhandelingskosten, installatie- en montagekosten en advieskosten.

Een aantal kosten behoren niet tot de kostprijs, zoals openingskosten van een nieuwe vestiging, advertentie- en promotiekosten, administratie- en overige algemene kosten.

Actuele waarde van materiële vaste activa

Actuele waarde van materiële vaste activa is de op dat moment in geld uitgedrukte waarde van het actief gegeven de aard en de plaats van de activiteit waarvoor het actief bestemd is. Actuele waarde is de actuele kostprijs / vervangingswaarde, bedrijfswaarde of opbrengstwaarde (art. 7 BAW).

De actuele kostprijs is gelijk aan de actuele inkoop- of vervaardigingsprijs. Daarbij moet het actief gesteld worden in de oorspronkelijke staat waarin het destijds is aangekocht. Dit betekent dat je uit moet gaan van de prijs die je nu moet betalen voor het actief, die precies in dezelfde staat is als toen je de huidige kocht. Was de machine bij aankoop beschadigd, dan moet je daar dus rekening mee houden bij waardering op actuele kostprijs.

Bij de vervangingswaarde van materiële vaste activa wordt gekeken naar een vervangend actief met economisch dezelfde betekenis.

Bedrijfswaarde van materiële vaste activa is de contante waarde van de aan een actief toe te rekenen geschatte toekomstige kasstromen. Deze kasstromen worden verkregen met de uitoefening van je onderneming. Deze bedrijfswaarde hangt dus af van het specifieke gebruik van het actief. Bij het contant maken moet een disconteringsvoet genomen worden die overeenkomt met de actuele marktrente inclusief risico-opslag voor het betreffende actief.

De opbrengstwaarde van materiële vaste activa is het bedrag waartegen een actief maximaal kan worden verkocht, verminderd met nog te maken kosten (art. 5 BAW).

Bijzondere waardeverminderingen van materiële vaste activa

Een bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa die naar verwachting duurzaam is, moet verwerkt worden in de jaarrekening (art. 387 lid 4 BW 2). Dit is het geval als de realiseerbare waarde lager is dan de boekwaarde. De realiseerbare waarde is de hoogste van de bedrijfswaarde en opbrengstwaarde.

Een bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa moet eerst in mindering op de herwaarderingsreserve gebracht worden, en vervolgens als last in de resultatenrekening (art. 387 lid 4 BW 2).

Herwaardering van materiële vaste activa

Het kan voor komen dat de werkelijke waarde van een gebouw hoger is dan de boekwaarde. In dat geval geeft het een beter inzicht om het gebouw tegen actuele waarde te waarderen in de jaarrekening.

Herwaarderingen van materiële vaste activa moeten worden opgenomen in een herwaarderingsreserve (art. 390 lid 1 BW 2). Deze reserve wordt per actief aangehouden en mag niet worden gesaldeerd met herwaarderingen van andere activa.

Het opnemen van een belastinglatentie bij herwaardering van materiële vaste activa is niet verplicht maar wel wenselijk.

Afschrijven van materiële vaste activa

Materiële vaste activa afschrijven moet afzonderlijk gebeuren, omdat de activa een beperkte gebruiksduur hebben. De afschrijvingskosten moeten in de resultatenrekening verwerkt worden.

Het afschrijven moet starten op het moment dat het actief gebruikt kan worden. Wanneer het actief definitief buiten gebruik wordt gesteld of is gedesinvesteerd, dan moet je stoppen met afschrijven.

Componentenbenadering bij afschrijven

Dit betekent dat elk actief een eigen gebruiksduur en restwaarde heeft. Daarom moeten de afschrijvingen per actief berekend worden. Dit is vaak het geval als er periodiek groot onderhoud wordt gepleegd, of wanneer er regelmatig belangrijke onderdelen vervangen moeten worden.

Het afschrijven van elk actief afzonderlijk heet ook wel de componentenbenadering. Banden van een vrachtwagen worden bijvoorbeeld sneller afgeschreven dan de motor.

Op grond wordt niet afgeschreven, omdat het onbeperkt gebruikt kan worden.

Afschrijvingsperiode en restbedrag van materiële vaste activa

De gebruiksduur van materiële vaste activa is

• de periode waarin een actief naar verwachting beschikbaar is voor gebruik, of
• het aantal productie-eenheden dat je van het actief verwacht te krijgen.

De gebruiksduur is afhankelijk van het verwachte gebruik, fysieke slijtage, technische of economische veroudering door wijzigingen in de productie of de marktvraag, of juridische beperkingen zoals een vervaldatum of leaseovereenkomst.

Het restbedrag van een materieel vast actief is het bedrag dat de onderneming op dit moment voor het actief zou krijgen bij verkoop, verminderd met de verkoopkosten. Bij het bepalen van de restwaarde moet rekening gehouden worden met de verwachte ouderdom en de staat waarin het actief verkeerd aan het eind van de gebruiksduur.

Als de gebruiksduur of restwaarde wijzigt, is er sprake van een schattingswijziging.

Afschrijvingsmethode van materiële vaste activa

De afschrijvingsmethode van materiële vaste activa is gebaseerd op het verwachte gebruik van het actief. Afschrijven kan lineair of degressief gebeuren. Ook kan je afschrijven op basis van het aantal geproduceerde eenheden.

Bij lineair afschrijven zijn de afschrijvingskosten elke periode hetzelfde. Bij degressief afschrijven zijn de afschrijvingskosten in de eerste perioden hoger. Afschrijven op basis van het aantal geproduceerde eenheden leidt tot afschrijvingskosten die gelijk lopen met het verwachte gebruik van de machine.

Toelichting bij materiële vaste activa

Voor een beter inzicht in de jaarrekening moeten een aantal zaken toegelicht worden bij materiële vaste activa.

• Grondslagen van waardering (kostprijs of actuele waarde)
• Verwerking van uitgaven voor groot onderhoud
• Verwerking van uitgaven voor herstel
• Afschrijvingspercentages
• Afschrijvingsmethoden

Overige belangrijke informatie over de materiële vaste activa moet toegelicht worden als dit vereist is voor het inzicht. Hierbij valt te denken aan beperkingen in eigendom, zekerheidstelling voor verplichtingen, aangegane investeringsverplichtingen en verwachte herstelkosten.

Als materiële vaste activa is gewaardeerd op actuele waarde, dan moet ook het volgende toegelicht worden in de jaarrekening: jaar van herwaardering, betrokkenheid van een taxateur , veronderstellingen bij de schatting en eventuele marktprijzen.

Als de waarde van een actief afwijkt van de boekwaarde, dan moet dit toegelicht worden indien dit vereist is voor een goed inzicht in de cijfers. Als de grond bijvoorbeeld 100 jaar geleden is gekocht en tegen die waarde in de boeken staat, dan wijkt de huidige grondprijs enorm af. In werkelijkheid bezit de onderneming eigenlijk veel meer dan in de boekhouding staat. In dat geval moet de werkelijke waarde vermeld worden in de toelichting.

Mutatieoverzicht bij materiële vaste activa

Er moet een overzicht van materiële vaste activa gemaakt worden van de boekwaarde aan het begin en eind van het jaar. Daarin moeten staan de investeringen, desinvesteringen, herwaarderingen, bijzondere waardeverminderingen, afschrijvingen, omrekeningsverschillen en overige mutaties.

Aanschafwaarde per 1 januari	100
Cumulatieve afschrijvingen tot 1 januari	-20
Boekwaarde per 1 januari		80
Investeringen	15
Desinvesteringen	-2
Herwaarderingen	3
Bijzondere waardeverminderingen	-6
Afschrijvingen	-10
Omrekeningsverschillen	1
Overige mutaties	1
Totale mutaties in boekjaar		2
Aanschafwaarde per 31 december	112
Cumulatieve afschrijvingen tot 31 december	-30
Boekwaarde per 31 december		82

In het beste boekhoudprogramma kun je de materiële vaste activa en de afschrijvingen eenvoudig boeken en een overzicht opvragen per activum. Het boekhoudprogramma rekent vaak zelf de afschrijvingen uit en boekt deze automatisch.

Volgende artikel »

---

Deel 'Materiële vaste activa (MVA) - activeren en afschrijven'

Deel dit bericht via social media met je familie, vrienden en collega's!

Link:

Wat is materiële vaste activa? Voorbeelden zijn investeringen in gebouwen, machines en bedrijfsmiddelen. Uitleg van materiële vaste activa.

---

Over de auteur van 'Materiële vaste activa (MVA) - activeren en afschrijven'