1. Succesvol boekhouden
2. De balans - activa
3. Financiële vaste activa

Financiële vaste activa (FVA) - deelneming

De financiële vaste activa zijn lange-termijn investeringen in andere entiteiten in de vorm van deelnemingen of vorderingen. De meest bekende waardering van een deelneming is de nettovermogenswaarde (vermogensmutatiemethode).

Je hebt een deelneming als je voor eigen rekening kapitaal verschaft aan een andere rechtspersoon, om met die andere onderneming duurzaam verbonden te zijn ten dienste van je eigen onderneming (art. 24c lid 1 BW 2).

Balansposten aan de activazijde

De balansposten die aan de activazijde van de balans staan zijn:

• Immateriële vaste activa
• Goodwill
• Materiële vaste activa
• Financiële vaste activa
• Voorraden
• Onderhanden projecten
• Vorderingen en overlopende activa
• Effecten
• Liquide middelen

Onderverdeling van financiële vaste activa

Financiële vaste activa staat debet op de balans. Volgens de wet moet deze post als volgt worden onderverdeeld (art. 367 BW 2):

• Aandelen, certificaten van aandelen in groepsmaatschappijen
• Andere deelnemingen
• Vorderingen op groepsmaatschappijen
• Vorderingen op moeder- en dochtermaatschappijen
• Overige effecten
• Overige vorderingen

Begrip deelneming onder de financiële vaste activa

Bij een deelneming is er sprake van kapitaalverschaffing én duurzame verbondenheid ten dienste van de eigen werkzaamheid. Wanneer je 20% of meer belang hebt in een andere onderneming, bestaat het vermoeden van een deelneming.

Kapitaalverschaffing bij een deelneming

Bij kapitaalverschaffing bij een deelneming gaat het om een belang in het aandelenkapitaal van de andere onderneming. Je moet dus aandelen of certificaten van aandelen bezitten, wil er sprake zijn van een deelneming.

Duurzame verbondenheid bij een deelneming

Een deelneming is duurzaam verbonden aan je onderneming, wat betekent dat je van plan bent om het bezit voor lange termijn aan te houden. Een belegging daarentegen wordt veelal voor korte termijn aangehouden.

Ten dienste van je eigen werkzaamheid

Daarbij moet een deelneming ten dienste van je eigen werkzaamheid zijn. Dit betekent dat een deelneming een verlengde is van je eigen onderneming, bijvoorbeeld als je een deel van de aandelen van een leverancier of klant koopt. Hierdoor stel je je inkoop- of verkoopkant veilig.

Omvang van het kapitaalbelang is niet leidend

De omvang van het kapitaalbelang is niet leidend bij een deelneming. Als er sprake is van de hiervoor genoemde criteria, is er sprake van een deelneming. In de praktijk heeft de wet bepaald dat er een vermoeden van een deelneming is bij een kapitaalbelang van 20% of meer.

Dit is echter slechts een vermoeden, want er kan ook sprake zijn van een deelneming bij een kleiner kapitaalbelang. In dat geval moet je kunnen aantonen dat je wel voldoet aan de criteria.

Het tegenovergestelde is ook mogelijk. Een groter kapitaalbelang in een andere onderneming hoeft geen deelneming te zijn, als je kan aantonen dat het belang niet voldoet aan de criteria. Hierbij valt te denken aan een belegging in een andere onderneming van 20% of meer.

Deelneming in een onderneming zonder aandelenkapitaal

Een deelneming in een onderneming zonder kapitaal is ook mogelijk. Het moet gaan om kapitaalverschaffing, en dat hoeven niet zozeer aandelen te zijn.

Er is ook sprake van een deelneming als je volledig aansprakelijk bent voor de schulden van de andere onderneming. Ook als je een vennoot bent in een andere onderneming om daarmee duurzaam verbonden te zijn ten gunste van je eigen werkzaamheid, is er sprake van een deelneming.

Een rechtspersoon kan bijvoorbeeld een vennoot zijn in een VOF, waardoor het aansprakelijk is voor de schulden van die VOF en er dus sprake is van een deelneming. Ben je commanditaire vennoot in een VOF, dan ben je niet aansprakelijk voor de schulden en is er geen deelneming.

Begrip dochtermaatschappij onder de financiële vaste activa

Het begrip dochtermaatschappij is als volgt omschreven (art. 24a lid 1 BW 2):

• Een dochtermaatschappij is een rechtspersoon waarin jij meer dan de helft van de stemrechten in de algemene vergadering van aandeelhouders kunnen uitoefenen.
• Een dochtermaatschappij is een rechtspersoon waarin jij lid of aandeelhouder bent, en meer dan de helft van de bestuurders of commissarissen kan benoemen of ontslaan.

Stemrechten kunnen ook via een overeenkomst verkregen worden. Als je (samen met je) dochtermaatschappij meer dan de helft van de rechten bezit, betreft de andere onderneming ook een dochtermaatschappij. Dit betekent dat ook kleindochters en achterkleindochters onder het begrip dochtermaatschappij vallen.

Een VOF kan ook een dochtermaatschappij zijn, als je als vennoot volledig aansprakelijk bent voor de schulden.

Begrip joint venture onder de financiële vaste activa

Het begrip joint venture is als volgt: van een joint venture is sprake in geval van activiteiten waarop de zeggenschap gezamenlijk wordt uitgeoefend. Er is een overeenkomt tot samenwerking tussen een aantal deelnemers. Daarbij is het niet van belang of de activiteiten worden uitgeoefend in een nieuwe rechtspersoon of vennootschap.

Het gaat bij het begrip joint venture om de zeggenschap en niet het eigendom.

Overige effecten onder de financiële vaste activa

Overige effecten onder de financiële vaste activa zijn kapitaalbelangen die geen deelneming zijn.

Overige effecten worden niet duurzaam gehouden ten dienste van de eigen werkzaamheden, dus is er geen sprake van een deelneming.

Verkrijgingsprijs van een deelneming

De verkrijgingsprijs van een deelneming is het geldbedrag dat is overeengekomen voor het kapitaalbelang. Als er geen geld maar een andere tegenprestatie is, geldt de reële waarde als verkrijgingsprijs. Daarbovenop mogen de kosten meegenomen worden die gemaakt zijn bij het verkrijgen van het belang, zoals registratie en uitgifte van aandelen, accountantskosten, juridische kosten, taxatiekosten en andere advieskosten.

Waardering van een deelneming onder de financiële vaste activa

De waardering van een deelneming onder de financiële vaste activa is afhankelijk van de mate van zeggenschap.

• Deelnemingen waarin invloed van betekenis uitgeoefend kan worden op het zakelijke en financiële beleid worden gewaardeerd tegen vermogensmutatiemethode (art. 389 lid 1 BW 2).
• Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis uitgeoefend kan worden op het zakelijke en financiële beleid, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of actuele waarde (art. 384 lid 1 BW 2).

Invloed van betekenis bij waardering van een deelneming

De feitelijke situatie is bepalend bij de vraag of er sprake is van invloed van betekenis bij de waardering van een deelneming. Dit is het geval als je bijvoorbeeld bepaalde financiële instrumenten bezit met potentieel stemrecht.

Er is een vermoeden van invloed van betekenis als je 20% of meer van het stemrecht hebt in een andere onderneming (art. 389 lid 1 BW 2). Dit geldt ook wanneer je (samen met je) dochtermaatschappij 20% of meer stemrecht hebt. Dit stemrecht kan je hebben als lid, vennoot of aandeelhouder.

Als je minder dan 20% van het stemrecht hebt, bestaat het vermoeden dat je geen invloed van betekenis hebt. Dit is slechts een vermoeden dat weerlegt kan worden op basis van de omstandigheden.

Omstandigheden die invloed van betekenis bij een deelneming kunnen aantonen zijn:

• vertegenwoordiging in het bestuur van de deelneming.
• betrokkenheid bij de bepaling van het beleid van de deelneming.
• grote transacties tussen je onderneming en de deelneming.
• onderlinge uitwisseling van managers tussen je onderneming en de deelneming.
• het uitwisselen van belangrijke technische informatie.

Deelneming waarderen volgens vermogensmutatiemethode

Een deelneming waarin invloed van betekenis uitgeoefend kan worden, wordt gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (art. 389 lid 1 BW 2).

Bij de vermogensmutatiemethode is het resultaat uit je deelneming gelijk aan het aandeel in het resultaat van die deelneming. Dit betekent dat als je deelneming bijvoorbeeld €1.000.000 winst maakt en jij 60% van de aandelen bezit, je €60.000 als resultaat deelneming mag boeken in jouw resultatenrekening. Dit geeft meer informatie over de werkelijke resultaten van jouw deelneming, omdat je invloed op de bedrijfsvoering kunt uitoefenen.

Als je het ontvangen dividend als winst neemt in je jaarrekening, dan zegt dat weinig over de werkelijke behaalde resultaten. Een deelneming kan namelijk verlies leiden en toch dividend uitkeren. Het ontvangen dividend wordt wel in mindering gebracht op de waarde van de deelneming.

Boekwaarde per 1 januari	100
Aandeel in het resultaat van de deelneming	20
Ontvangen dividend	-5
Boekwaarde per 31 december	115

De journaalpost van het resultaat deelneming is als volgt:

		Debet	Credit
	Deelneming (balans)	20
a/	Resultaat deelneming (resultatenrekening)		20

De journaalpost van het ontvangen dividend is als volgt:

		Debet	Credit
	Bank (balans)	5
a/	Deelneming (balans)		5

Het resultaat deelnemingen wordt in de jaarrekening verantwoord als afzonderlijke post, na het resultaat voor belastingen.

Er zijn twee methoden van de vermogensmutatiemethode (art. 389 lid 2 en 3 BW 2):

• nettovermogenswaarde
• zichtbaar eigen vermogen

Deelneming waarderen volgens nettovermogenswaarde

Art. 389 lid 1 BW 2 bepaald dat deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, gewaardeerd moeten worden volgens de nettovermogenswaarde. Lid 2 bepaald dat je daarbij de activa, passiva en het resultaat van de deelneming volgens dezelfde grondslagen moet berekenen als je eigen.

Het verschil tussen de verkrijgingsprijs van de deelneming en de waardering volgens de nettovermogenswaarde is goodwill.

Als beide ondernemingen andere waarderingsgrondslagen hebben, moet het resultaat van de deelneming telkens omgerekend worden naar de grondslagen van de moedermaatschappij. Omdat dit in de praktijk erg lastig is, is en toegestaan om de waarderingsgrondslagen in de jaarrekening van de deelneming gelijk te trekken aan die van de moeder. Het is niet toegestaan om de grondslagen van de moeder aan te passen aan die van de deelneming.

Deelneming waarderen volgens zichtbaar eigen vermogen

Als waardering volgens de nettovermogenswaarde niet mogelijk is, mag de deelneming gewaardeerd worden op het zichtbaar eigen vermogen. In de praktijk is er namelijk niet altijd voldoende informatie beschikbaar om de nettovermogenswaarde goed te berekenen. Er is dan bijvoorbeeld geen feitelijke beslissende zeggenschap, waardoor informatie niet eenvoudig verkregen kan worden. Ook is het dan niet altijd mogelijk om de deelneming te verplichten haar grondslagen aan te passen.

Het zichtbaar eigen vermogen van de deelneming is het eigen vermogen op de balans van die deelneming. Het verschil tussen de verkrijgingsprijs en het eigen vermogen van de deelneming is goodwill.

Het resultaat van de deelneming wordt berekend op basis van de grondslagen van die deelneming.

Deelneming waarderen volgens verkrijgingsprijs of actuele waarde

Als er geen invloed van betekenis is, moet de deelneming gewaardeerd worden volgens verkrijgingsprijs of actuele waarde.

De verkrijgingsprijs van een deelneming is de aankoopprijs plus transactiekosten. De actuele waarde is de reële waarde ofwel de marktwaarde van de deelneming. In beide gevallen ontstaat er geen goodwill, maar blijft dit onderdeel van de waarde.

Het resultaat van een deelneming bij waardering op verkrijgingsprijs of actuele waarde is gelijk aan het ontvangen dividend.

Het resultaat deelnemingen wordt in de jaarrekening verantwoord onder de financiële baten, als uitkeringen uit niet op vermogenswaarde en dergelijke gewaardeerde deelnemingen.

Deelneming met een negatief eigen vermogen

De waarde van een deelneming op de balans kan niet verder dan €0, ook als is het eigen vermogen van de deelneming negatief.

Als je onderneming geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, moet je een voorziening opnemen op de creditzijde van de balans. Deze voorziening staat gelijk aan eventuele verdere verliezen van de deelneming. In de praktijk wordt de hoogte van de voorziening gelijkgesteld aan het negatieve eigen vermogen van de deelneming, maar dit is niet verplicht.

Indien de deelneming bijvoorbeeld geen verplichtingen heeft en de resultaatverwachtingen zijn ook weer positief, dan kun je afzien van het vormen van een voorziening. In dat geval wijkt het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening af van de geconsolideerde jaarrekening.

De journaalpost van het negatieve resultaat deelneming is als volgt:

		Debet	Credit
	Resultaat deelneming (resultatenrekening)	30
a/	Voorziening (balans)		30

Verwatering van het belang in een deelneming

Als een deelneming nieuwe aandelen uitgeeft aan een derde partij, dan is er sprake van verwatering. Door de uitgifte van nieuwe aandelen aan een derde, heb jij een relatief gezien een lager belang in de deelneming.

Stel dat je bijvoorbeeld 100% van de aandelen in een deelneming bezit, en die deelneming geeft 50% nieuwe aandelen uit aan een derde. Dan daalt jouw belang tot 50%, zonder dat je financieel betrokken bent bij de uitgifte.

Als de derde partij vervolgens meer betaalt dan de werkelijke waarde, dan maak jij winst. Stel dat het eigen vermogen van de deelneming €1.000 was en dat de derde partij €1.400 heeft betaald voor de 50%. Het totale eigen vermogen van de deelneming komt hiermee op €2.400, waarvan jij 50% bezit. Je realiseert hierdoor een verwateringswinst van €200, zijnde 50% van de meerprijs.

De verwerking van verwateringsresultaten kan op twee manieren:

• Rechtstreeks in het eigen vermogen, als je de situatie als een vermogensverschuiving tussen aandeelhouders ziet.
• Als resultaat in de resultatenrekening, als je de situatie ziet als een verkoop van een belang.

De journaalpost van de verwerking in het eigen vermogen is als volgt:

		Debet	Credit
	Deelneming (balans)	200
a/	Overige reserves (balans)		200

De journaalpost van de verwerking in het resultaat is als volgt:

		Debet	Credit
	Deelneming (balans)	200
a/	Verwateringsresultaat deelneming (resultatenrekening)		200

Omgekeerde verwatering van het belang in een deelneming

In het geval dat de deelneming eigen aandelen inkoopt, wordt jouw belang groter. Er is dan sprake van een omgekeerde verwatering van het belang in een deelneming.

Verlies van invloed van betekenis in een deelneming

Het kan voor komen dat je de invloed van betekenis verliest in een deelneming. Dat kan het geval zijn als je eerst bijvoorbeeld 30% van de aandelen bezit, en op een gegeven moment 15% verkoopt. In dat geval moet je de deelneming waarderen tegen verkrijgingsprijs.

Omdat er ondertussen al een ruimte tijd tussen de aankoop en verkoop kan zitten, wordt de nieuwe verkrijgingsprijs gesteld op de meest recente nettovermogenswaarde, verhoogt met het resterende deel aan goodwill.

Stel dat de nettovermogenswaarde van de 30% op je balans €900 is, en er tevens nog €120 aan goodwill staat. Na verkoop van 15% is nog de helft over, dus €450 nettovermogenswaarde plus €60 goodwill. De nieuwe kostprijs van de deelneming wordt dan gesteld op €510. De verkoopprijs van het 15%-belang is €600, dus het resultaat op deze transactie is €90.

De journaalpost van de verkoop van het 15%-belang is als volgt:

		Debet	Credit
	Bank (balans)	600
a/	Deelneming (balans)		450
a/	Goodwill (balans)		60
a/	Resultaat verkoop deelneming (resultatenrekening)		90

Hierna staat het overgebleven 15%- belang in de deelneming nog voor €450 en de goodwill voor €60 op de balans op basis van nettovermogenswaarde. Door het verlies van invloed van betekenis wordt deze nettovermogenswaarde omgezet in aanschafwaarde.

De journaalpost van het verlies van invloed van betekenis is als volgt:

		Debet	Credit
	Deelneming (kostprijs, balans)	510
a/	Deelneming (nettovermogenswaarde, balans)		450
a/	Goodwill (nettovermogenswaarde, balans)		60

Wettelijke reserve deelnemingen

Een onderneming moet bij waardering van een deelneming volgens de vermogensmutatiemethode een wettelijke reserve vormen (art. 389 lid 6 BW 2). Een wettelijke reserve is een post in het eigen vermogen die bijvoorbeeld niet als dividend uitgekeerd kan worden.

Volgens de vermogensmutatiemethode wordt het aandeel in het resultaat van de deelneming bij de moedermaatschappij in de resultatenrekening geboekt. Dit resultaat is gelijk aan de stijging van de waarde van de deelneming op de balans, maar is niet daadwerkelijk in geld ontvangen (het is geen dividend). Doordat het resultaat aan het eind van het jaar wordt toegevoegd aan je eigen vermogen, kan je als aandeelhouder besluiten om dat resultaat als dividend uit te laten keren. Aangezien je het resultaat deelneming niet in geld ontvangen hebt, maar het dividend aan je aandeelhouder wel moet uitbetalen, wordt de financiële positie van je onderneming slechter. Door het vormen van een wettelijke reserve wordt de financiële positie beschermd, omdat een deel niet mag worden uitgekeerd.

Deze vorm van kapitaalbescherming is nodig, omdat jouw aandeelhouder kan bepalen dat je onderneming dividend moet uitkeren. Hij kan de uitkering zonder beperking bewerkstelligen, omdat hij alle stemmen heeft bij de algemene vergadering van aandeelhouders die dat besluit mogen nemen. Als je onderneming echter niet een meerderheid van de stemmen in de deelneming heeft, kan je zelf niet zonder beperkingen een uitkering laten doen uit je deelneming.

Ontvang je dividend van je deelneming, dan mag dit wel aan de aandeelhouder van jouw onderneming worden uitgekeerd. Ontvangen dividend van een deelneming vermindert de wettelijke reserve deelnemingen. Ook andere uitkeringen die je zonder beperkingen kunt laten uitkering door de deelneming verminderen de wettelijke reserve.

Beperkingen tot het doen van een dividenduitkering zijn bijvoorbeeld het ontbreken van beslissende zeggenschap, buitenlands betalingsverkeer, een wettelijke reserve bij die deelneming of gevaar van discontinuïteit van de deelneming.

Kortom, een wettelijke reserve deelnemingen wordt gevormd voor de nog niet uitgekeerde winsten van de deelnemingen.

Waardering van overige effecten onder de financiële vaste activa

Overige effecten onder de financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of actuele waarde (art. 384 lid 1 BW 2).

Toelichting bij deelnemingen

In de toelichting bij de deelnemingen in de jaarrekening moet vermeld worden de naam, statutaire zetel en het aandeel in het geplaatste kapitaal van de deelneming.

Mutatie bij deelnemingen

Er moet een overzicht van financiële vaste activa gemaakt worden van de boekwaarde aan het begin en eind van het jaar.

In het mutatieoverzicht bij deelnemingen moet staan de investeringen, desinvesteringen, resultaten, ontvangen dividend.

Boekwaarde per 1 januari		80
Investeringen	15
Desinvesteringen	-2
Resultaat deelneming	30
Ontvangen dividend	-10
Totale mutaties in boekjaar		23
Boekwaarde per 31 december		113

In het beste boekhoudprogramma kun je de financiële vaste activa en de deelnemingen eenvoudig boeken en een overzicht opvragen per deelneming.

Volgende artikel »

---

Deel 'Financiële vaste activa (FVA) - deelneming'

Deel dit bericht via social media met je familie, vrienden en collega's!

Link:

Wat is financiële vaste activa? Voorbeelden zijn deelnemingen, effecten en vorderingen. De nettovermogenswaarde is een waardering van een deelneming.

---

Over de auteur van 'Financiële vaste activa (FVA) - deelneming'